Dr. J.C. de Moor-Tegen en voor de waarheid (Synode Assen

Kenmerken

Conditie: Gelezen

Beschrijving

Rede, uitgesproken ter inleiding op het gebed voor deGenerale Synode te Assen, op maandag 25 januari 1926, des avonds 7uur in de kerk aan de Molenstraat aldaard, door Dr. J.C. de Moor,Dienaar des Woords te Utrecht. 
Deze synode is bekend geworden vanwege de veroordeling van Dr.Geelkerken over het spreken van de slang in hetParijdijs. Had dat reptiel, zo twistten de gelovigen, nuwel of juist niet 'zintuiglijk waarneembaar' gesproken tegen Eva.Baerends: Die twee woorden 'zintuiglijk' en 'waarneembaar' vondenze toen heel belangrijk.

Ernstig beklimt de gevierde Utrechtse predikant Dr. J.C. de Moor(47) de kansel van de ouderwetse Molenstraatkerk in Assen. Alspraeses van de vorige synode zal hij de bidstond leiden, dievoorafgaat aan de ‘buitengewone’ aan de kwestie-Geelkerken gewijdekerkvergadering. Zijn dokter had hem afgeraden naar Assen te gaan,maar 't zal wel wat meevallen, denkt de predikant.

Hij laat zingen psalm 119:3: ‘Och, schonkt gij mij de hulp vanUwen Geest’. Men kan het suizen der gaslampen horen, wanneer Dr. DeMoor spreekt over wat voorafgegaan is aan deze synode:

Wij moeten met schaamte bekennen, dat reeds de manier,waarop in het aanhangige proces velen zijn opgetreden, allerminstis geschikt geweest om den eerbied voor Gods openbaring teversterken. Dat de wereld zoo gruwelijk heeft gespot b.v. met deparadijsgeschiedenis, blijft weliswaar voor haar rekening, maar hetis niet te ontkennen, dat dezerzijds daartoe aanleiding te over isgegeven...
Sinds 1892 is er wel menigmaal allerlei moeite geweest, doch nimmerstegen de wateren van wereldzin, hartstocht en onderlingevijandschap zoo hoog als thans, en werd de Kerk van Christus zoozeer tot een aanfluiting.

Over de zaak zelf merkt de gevierde Utrechtse kanselredenaaro.a. op:

De Gereformeerde Kerken bezitten in haar belijdenis en deverdediging, welke deze tegen de dwaalleer bevat, eenallerkostelijksten schat. Zij zullen echter voortdurend er opbedacht moeten zijn, dit bezit te verdedigen en zich immer moeteninspannen om de leugens te ontmaskeren. Daarbij mogen zij tenslotte niemand en niets ontzien...

De synodevergaderingen beginnen. De mannenbroeders komen bijeenin de Zuidersingelkerk, een kloek stuk gereformeerde architectuurin het hartje van het Drentse brinkstadje.

Intensief neemt Dr. De Moor aan de besprekingen in eenbelangrijke commissie deel. Tot 1 uur 's nachts zit hij dinsdag aande stukken te werken. Om vijf uur staat hij woensdag 27 januarialweer op. Hij logeert, zoals alle synodeleden, bij een gastvrijgereformeerd gezin in Assen. Samen met Prof. Dr. H.H. Kuyper en deVlaardingse Ds. H.J. Heida wandelt hij de tweede synodedag om vieruur naar z'n logiesadres aan de Torenlaan. Onderweg voelt hij zichonwel worden. Tijdens het theedrinken wordt het duidelijk dat hijiets ernstigs heeft. Men brengt hem naar bed. De dokter constateerteen beroerte. Nog vóór middernacht overlijdt de gevierde predikant.Verscheidene synodeleden kunnen hun tranen niet bedwingen, wanneerze het bericht vernemen.

Er gaat een schok door gereformeerd Nederland. Dr. De Moor dood!Op de tweede synodedag! De naar Assen getrokken journalisten hebbenhet druk met de berichtgeving over dit sensationele sterfgeval.Maar schande wordt er gesproken over de manier waarophet Algemeen Handelsblad zijn lezers op dehoogte stelt van het overlijden van Dr. De Moor.

In Op den Uitkijk schrijft een diepverontwaardigde Dr. J. Veldkamp:

De stilheid der ontroering, in wijden kring gewekt door deplotselinge ineenstorting van deze schijnbaar nog zoo krachtigefiguur, werd rauw geschonden door de schandelijke lastertaal vaneen bericht in hetHandelsblad, als zou de slag, die deneik velde, zijn toegebracht door de leden der commissie uit deSynode, wier voorzitter hij was, en wier heftigheden hij niet zouhebben kunnen beheerschen. Het Handelsbladheeft zijnleedwezen betuigd over het leugenbericht. Dat was ook wel hetminste wat men doen kon.

De synode vergadert voort. Vrijwel ononderbroken blijven dedeuren gesloten, een geheimzinnigheid, die wrevel wekt in het land.Dr. Geelkerken wordt verhoord. Gemeenteleden uit Amsterdam wordenverhoord. In de wandelgangen gaat het gerucht dat de synode onderde indruk is van de klacht van een eenvoudige, aan de AmsterdamseOvertoom wonende slager, dat de preken van Dr. Geelkerken z'nhuisvaderlijk gezag hebben aangetast.

De spanning blijft er in. Zullen de broeders brokken maken? Ofzullen ze wijzer zijn?

Dr. Geelkerken denkt dat het wel mee zal vallen wanneer evenvoor zijn vertrek synodepraeses Ds. K. Fernhout Mzn (die hem 5februari 1911 te Epe in het ambt bevestigde) op hem komt toelopen,hem een schouderklop geeft en zegt: ‘Ik ben blij, dat je hiergeweest bent.’

In de maand maart komt de ontknoping van het drama. Na wekenlangvergaderen beslist de synode dat de slang een ‘zintuiglijkwaarneembare werkelijkheid’ is geweest.

Van Dr. Geelkerken wordt geëist dat hij de volgende verklaringzal ondertekenen:

Ondergeteekende, kennis genomen hebbende van de uitspraak derSynode, enz.
verklaart zich aan deze beslissing te conformeeren en hetSchriftverhaal Genesis 2 en 3 naar zijn in de uitspraak der Synodeaangegeven zin zonder eenig voorbehoud te aanvaarden en tengrondslag te zullen leggen aan wat hij in dezen zal leeren.

Hij krijgt vier dagen bedenktijd.

Zeven dagen verstrijken. Dan komt een weigerend antwoord van Dr.Geelkerken bij de in Assen vergaderende broeders binnen. Ze lezeno.a.:

Gelijk ik reeds meermalen verklaarde, heb ik persoonlijk geenbepaalde exegese betreffende bedoelde punten, en evenmin opzichzelf eenig geloofsbezwaar tegen de onder ons bestaandetraditioneele uitlegging daarvan.

Maar Dr. Geelkerken wenst ruimte in de kerk van Christus voorhen, die niet in een echte slang kunnen geloven.....